Opening en inleiding
Laaggradige ontstekingen (low grade inflammation, LGI) vormen de basis van veel chronische aandoeningen. Van hart- en vaatziekten tot diabetes, neurodegeneratieve ziekten en zelfs vormen van kanker: deze aandoeningen zijn allemaal geassocieerd met een LGI. Wáár de ontstekingen de meeste schade berokkenen, is te zien aan het ziektebeeld. Bij multiple sclerose zitten de ontstekingen vooral in en om de zenuwbanen en -cellen, bij hart- en vaatziekten vooral in de bloedvatwanden, bij reuma in de gewrichten en bij astma in de luchtwegen. Omdat we bij ouderen vaak een LGI zien, wordt zelfs gesproken van inflammaging. Verouderen betekent eigenlijk: langzaamaan meer ontsteken. De vraag die momenteel opkomt is deze: is dit een fysiologisch verschijnsel dat we moeten accepteren of kunnen we hier invloed op uitoefenen?
Wat draagt bij aan het ontstaan van LGI?
Naast erfelijke belasting voor het krijgen van een chronische ziekten is een belangrijke rol weggelegd voor omgevingsfactoren als roken, chronisch gebruik van te veel alcohol, chronische stress, onvoldoende bewegen, te veel eten, ongezond eten, slecht of te weinig slapen, blootstelling aan te veel toxines en het slikken van medicijnen. Niet alleen de gezonde darmflora verandert hierdoor, wat mogelijk vele gevolgen met zich mee kan brengen, ook wordt gedacht dat deze factoren een verhoogd doorlaatbare darmwand kunnen veroorzaken.
Hoe herkennen we een LGI?
De anamnese biedt ons de eerste aanwijzingen. Eigenlijk kunnen we ervan uitgaan dat er bij alle chronische klachten waarschijnlijk sprake is van LGI. PDS, gewrichtsklachten, pijn, vermoeidheid, ‘hersenmist’, depressieve klachten, terugkerende blaasinfecties, luchtwegklachten, eczeem en alle klachten die passen bij de verschillende auto-immuunziekten, waaronder een aantal neurodegeneratieve ziekten. Er zijn daarnaast vele biomarkers voor ontstekingen, maar in de (huisarts) praktijk wordt C-reactive protein (CRP) het meest gebruikt.
Verhoogde permeabiliteit van de darmwand
Dit is een fenomeen dat meer en meer aandacht krijgt binnen de wetenschap, ook wel leaky gut genoemd. Het wordt bij een groot aantal chronische ziekten aangetroffen, soms voordat deziekte ontstaat, maar in enkele onderzoeken zag men dit ook pas ná het ontstaan ervan verschijnen. Men is het er dus nog niet over eens of dit nu altijd bijdroeg aan het ontstaan van de chronische ziekte, of dat het er een gevolg van was. Mogelijk verschilt dat per aandoening. Het valt wel op dat er veel meer literatuur te vinden is met aanwijzingen in de richting van oorzaak dan van gevolg.
Hoe de verhoogde permeabele darm kan bijdragen aan het ontstaan van LGI?
De dunne darm is bedekt met één laag cellen die van elkaar gescheiden zijn door de zogenaamde zonula occludens/tight junctions. De tight junctions (TJ’s) houden de cellen bijeen en dwingen normaliter de stoffen – die zich aan weerszijden van de cellaag bevinden – dóór de cel heen te gaan, waardoor er controle is over welke stoffen wel en welke niet doorgelaten worden. De TJ’s kunnen wel water en nutriënten doorlaten, om wanneer nodig de opname aan te vullen. Op deze manier is de darmwand dus fysiologisch doorlaatbaar: handig wanneer bijvoorbeeld in een kortdurende stressvolle situatie extra energie en water nodig is, om deze stress aan te kunnen (vluchten of vechten). Op deze eencellige laag ligt een slijmlaag waarin zich onder andere afweercellen (die 60-70% van ons immuunsysteem uitmaken) en talloze micro-organismen bevinden, het darmmicrobioom. Door té stressvolle situaties, pathogenen, toxines (roken, alcohol drinken) en ook moderne (vooral westerse) voedselkeuzeskan deze zonula occludens beschadigd raken. Dan is de controle weg en kan de darminhoud zich ongecontroleerd een weg banen tussen de cellen van de darmwand door, de rest van het lichaam in. Ons immuunsysteem herkent deze moleculen als lichaamsvreemd en zal een ontstekingsreactie veroorzaken in de darmwand, maar dat kan ook elders in het lichaam gebeuren.
Drs. Lieneke van de Griendt, huisarts, congresvoorzitter
Van de Griendt studeerde af als arts in 1991 in Rotterdam. Zij vervolgde haar opleiding tot huisarts in Lieden en studeerde daarvoor af in 1995. Na vervolgens enkele jaren gewoond en gewerkt te hebben op Aruba, Bonaire en Curaçao, opende zij in 1999 haar eigen huisartspraktijk in Schiedam, waar zij nog altijd met veel passie en een geweldig team van medewerkers haar vak uitoefent. Sinds enkele jaren verbreedt zij – op een functionele manier – haar kijk op gezondheid en ziekte, waardoor haar liefde voor de geneeskunde een nieuwe impuls heeft gekregen.